ATATÜRK EVİ’NİN ÖYKÜSÜ

Selanik Atatürk Evi ile ilgili en eski kayıt Eylül 1875 tarihli Koca Kasım Paşa Mahallesi yoklama defterlerinde bulunmakta olup, inşa tarihi bilinmemektedir. Ev, 1878 yılı başlarında Ali Rıza Efendi ve Zübeyde Hanım’ın mülkiyetine geçmiştir. Atatürk bu Evde doğmuş, çocukluğunu geçirmiş, Manastır ve İstanbul’daki askeri öğrencilik dönemlerinde okul tatillerinde gelmiş, vazifesi nedeniyle, genç bir subay olarak Selanik’e tekrar döndüğünde bir süre yaşamıştır. 1912’de Selanik’in elden çıkmasıyla ailesi Selanik’i ve Evi terk etmiştir.

Cumhuriyet’in 10. yıldönümünde, Selanik Belediyesi, Türk-Yunan dostluğunun bir göstergesi ve Balkan Konferansı’nın anısına, Evin çift kanatlı sokak kapısının sağ köşesine, Atatürk’ün bu evde doğduğunu yazan mermer bir plaka yerleştirilmesi ve plakaya Yunanca’nın yanısıra, Türkçe ve Fransızca tercümelerinin de konulması kararını almıştır. Selanik Belediyesi aynı yıl Evi satın alarak Atatürk’e hediye etmeyi kararlaştırmış ise de, sürecin uzaması nedeniyle, Ev mülk sahibinden ancak 1936 yılında satın alınabilmiş ve anahtarı 19 Şubat 1937 tarihinde Selanik Başkonsolosluğu’na teslim edilmiştir. Evin yenilenmesi ve müze olarak kullanılması için 1940’da başlatılan çalışmalar, dönemin şartları nedeniyle 1950 yılında sonuçlandırılabilmiştir. Bilahare tefriş çalışmalarının tamamlanmasıyla, 10 Kasım 1953 tarihinde ziyarete açılmıştır.

Atatürk Evi, 1978 yılında Selanik’te meydana gelen depremde hasar alınca sağlamlaştırma ve çatlakları kapatma amaçlı büyük onarım geçirmiştir. 2012-2013 yıllarında ise restore edilerek, teşhir-tanzim projesiyle yeniden düzenlenmiştir. Restorasyon çalışmaları öncesinde, 2011 yılında, Modern Anıtlar Merkezi Kurulu tarafından “koruma altına alınmış eser” olarak tescil edilmiştir.

Evde görülen yıpranmalar ve daha farklı teşhir-tanzim ihtiyacı kapsamında, geçtiğimiz dönemde Kültür ve Turizm Bakanlığımızca başlatılan “restorasyon ve teşhir-tanzim uygulama projesi” hazırlık süreci kapsamında ilgili kurumlara izin başvurularında bulunulmuş ve alınan izinler kapsamında, Aralık 2024’te restorasyon çalışmalarına başlanmıştır. Çalışmaların 2025 yılı güz döneminde tamamlanması hedeflemektedir. Proje çerçevesinde mevcut teşhir-tanzimin tümüyle yenilenmesi ve daha fazla eşya ve objeye yer verilmesi planlanmaktadır.

2010 yılında yaklaşık 17.000 kişinin, pandemi öncesi dönemde ise yılda ortalama 120.000 ziyaretçinin gezdiği Evin 2022 yılındaki ziyaretçi sayısı yaklaşık 81.000 iken, 2023 yılında Evi yaklaşık 285.000 kişi ziyaret etmiştir. 1 Ocak 2024 tarihinden Evin restorasyon nedeniyle geçici olarak kapatıldığı 4 Aralık tarihine kadar Evin ziyaretçi sayısı yaklaşık 490.000 olmuştur.